Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Astana Zirvesi ve ikili görüşmeler için gittiği İran ziyaretini tamamladı. Erdoğan dönüş yolunda uçakta, Ülke TV İstihbarat Şefi ve programcısı Mustafa Yıldız'ın da aralarında bulunduğu gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Özellikle de dış politikadaki son gelişmeleri yorumlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye'ye yapılacak olası operasyon, Rusya ve İran'ın harekata bakış açısı, Rusya-Ukrayna savaşı, ABD Temsilciler Meclisi'nde kabul edilen F-16 şartları, Azerbaycan'ın Zengezur Koridoru konusundaki beklentisi, İsveç ve Finlandiya dahil Avrupa ile Amerika'nın teröre verdiği destek ve İstanbul'da yapılan tahıl koridoru görüşmesine ilişkin konuştu.
"SURİYE KONUSUNDA HERKES HEMEN HEMEN AYNI NOKTADA"
SORU: Türkiye'nin Suriye'deki kaygılarına dair pozisyonuna İran'ı mı yoksa Rusya'yı mı daha yakın buldunuz? Bu arada Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaştan sonra Rusya'nın Suriye konusundaki politikasında, pozisyonunda bir değişiklik olduğu yönünde bir kanaatiniz oldu mu görüşmelerde?
CEVAP: Astana süreciyle alakalı olarak İran ve Rusya ile başladığımız nokta ne ise ben bugün de Sayın Putin'i aynı noktada gördüm, aynı değerlendirmeleri yapıyor gördüm. İran tarafında tabii daha önce Hasan Ruhani vardı, şimdi ise İbrahim Reisi var. İster istemez bazı değişiklikler oluyor desek de İran gibi bir devlet, bu tür düşüncelerini öyle kısa vadede değiştirmez. Aynı şekilde Rusya'da zaten Putin işin başındaydı, yine işin başında. Bizde de aynı şekilde, Erdoğan Türkiye Cumhuriyeti'nin başındaydı, yine başında. Üçlü Zirve sonrası ortak basın toplantısında da görmüşsünüzdür, üçümüzün de düşünceleri herhalde aynı değildi. Farklı düşünceler ortaya koyduğumuz çok açık net ortadaydı. Bazı yerlerde farklılıklar olsa bile terörle mücadele konusunda bir defa bir birliktelik var. Terörle ilgili konuda da PKK/PYD/YPG terör örgütlerine karşı ister istemez birleşiyoruz. Kaldı ki zaten bu rejime de en çok zararı veren sorun. Şu anda terör örgütü, Fırat'ın doğusunda özellikle petrol kuyularını emiyor, sömürüyor; ondan sonra rejime de satıyor. Böyle bir durum var.
Şimdi baktığımızda, Amerika önceki başkanlar dönemi de dahil buradaki terör örgütlerine ciddi manada binlerce TIR silah, mühimmat, araç gereç taşıdı. Bu hala devam ediyor. Hatta koalisyon güçleri de yine aynı şekilde bu desteklerini sürdürüyorlar. Yaptığımız görüşmelerde Sayın Biden'a da söyledik. Dedik ki "Bakın, bunca TIR'ları buraya siz gönderiyorsunuz. Buradaki bütün terör örgütlerine bu destekleri siz veriyorsunuz. Ondan sonra da terörle mücadelede beraberiz, NATO'da beraberiz diyorsunuz." Nasıl beraberiz? Bunları sürekli işlemek durumundayız.
"ZANNEDİYORUZ Kİ PUTİN VE REİSİ DE BİZİM GİBİ DÜŞÜNÜYOR"
SORU: Terör varlığına dikkat çektiniz. Suriye'nin kuzeyine yönelik de bir operasyon beklentisi var bir süredir. Operasyona ilişkin son durum nedir? Bugün iki liderle de görüştünüz. Onların tutumları acaba bugün masaya geldi mi? Bir de çok uzun bir süre sonra o bölgedeki teröristlerin bulunduğu noktada rejimin bayrağının asıldığını gördük. Bunu nasıl değerlendirirsiniz?
CEVAP: Yeni bir harekât konusu milli güvenlik endişelerimiz giderilmediği sürece gündemimizde yer almaya devam edecek. Diğer taraftan bakıyorsunuz Amerika'nın oradaki elemanları terör örgütü mensuplarına eğitim yaptırıyor. Bu eğitim esnasında rejimin bayrağını da orada bunlar dalgalandırıyorlar. Niçin? Güya aldatacak ya. Aldatabilirse. Yaptıkları iş, orada Türk askerine karşı bir terörist eyleme girmek. Burada da kalkıp rejimin bayrağını orada dalgalandırmakla acaba Türk ordusunu aldatır mıyız diye düşünüyorlar. Bunu yemezler. Şu anda tabii gerek Fırat'ın doğusu gerek İdlib gerek Afrin, bütün buralardaki gelişmelerde biz hassasiyetimizi sürdürüyoruz. Başından itibaren de konuştuğumuz şey şu; sınırdan 30 kilometre güneye kadar, buralardaki terör örgütleriyle mücadelemizde Rusya'nın da İran'ın da bizim yanımızda olmasını istiyoruz. Burada bize gerekli desteği vermelidirler. Bunu burada gerek Sayın Putin'e gerek Sayın Reisi'ye de tekrar ifade ettik. Her ikisi de zaten yaptıkları açıklamalarda bu konulara vurgu yaptılar. Öyle zannediyorum ki PKK/YPG/PYD konularında ayrı düşünmüyoruz. Ama bundan sonra da yine bunu işlemeye devam etmemiz lazım.
"AMERİKA FIRAT'IN DOĞUSUNDAN ÇIKMALI, BEKLENTİMİZ BUDUR"
SORU: Suriye'de beşinci harekât an meselesiyken gerçekleştirdiğiniz Üçlü Zirvede PKK'ya karşı yapılacak operasyon İran ve Rusya arasında nasıl yankı buldu? Saha yansıması nasıl olacak? Ayrıca sahada teröristleri destekleyen, besleyen bir Amerika Birleşik Devletleri faktörü biliyoruz. Ayrıca bu iki ülke de Washington yönetimiyle sorunlu ilişkilere sahip. Burada Moskova ve Tahran'ın tutum değişikliği gözlenir mi? Amerika Birleşik Devletleri ile Tahran ve Moskova'nın sorunlu ilişkileri varken bunun Suriye'deki operasyona yansıması bu zirve sonrası nasıl gerçekleşecek? Herhangi bir değişiklik yaşanır mı sizce?
CEVAP: Şimdi burada herhangi bir değişikliğin olup olmadığı hesabına girecek olursak o zaman zaten Astana sürecinin hiçbir anlamı kalmaz. Astana süreci niçin var? Suriye'nin toprak bütünlüğü noktasında Türkiye'nin herhangi bir derdi yok. Biz böyle bir tasarrufun içerisinde değiliz. Ama bizim burada sınırdan 30 kilometre alan için belirttiğimiz bir husus var. Çünkü buralardan bizim sınırlarımıza sürekli taarruzlar oluyor. Bizim burada askerlerimiz şehit oldu, insanlarımız öldürüldü. Sadece Türk vatandaşı olarak değil, İdlib'de ve diğer bölgelerde sivil insanlar öldürüldü. Bütün bunları bizim dünyayla paylaşmamız, bunları anlatmamız lazım. Amerika şu anda bir defa Fırat'ın doğusunu terk etmek durumunda. Astana sürecinden çıkan tespit bu. Diyorlar ki, Fırat'ın doğusundan Amerika askerini çeksin. Şimdi buradan çıkacak bir netice Türkiye'nin de beklentisidir. Çünkü oradaki terör örgütlerini besleyen Amerika. Amerika terör örgütlerini beslediğine göre, biz de bu terör örgütleriyle mücadele ettiğimize göre, oradan çekildiği anda veya bu terör örgütlerini beslemediği takdirde bizim işimiz kolaylaşacaktır.
"BİDEN'LA GÖRÜŞTÜĞÜMÜZDE BİZE YUNANİSTAN ŞARTI KOYMAMIŞTI"
SORU: Satılacak olan F-16 uçaklarının, Yunanistan şartına bağlanması yönünde bir karar çıktı. An itibarıyla gelinen noktayı nasıl değerlendiriyorsunuz?
CEVAP: Biz tabi Sayın Biden ile bu konuları görüştüğümüzde Biden, bize böyle bir Yunanistan şartı filan koymadı. Tam aksine, uzunca yaptığımız görüşmede NATO üyesi ülkeler olarak herhalde birbirimizin hukukunu korumalıyız diye konuştuk. Kendisi de F-16'lar konusunda "Ben elimden gelen bütün gayreti göstereceğim" dedi. Maalesef şu anda Temsilciler Meclisi'nde az da olsa bu işe muhalefet edenler var. Mevcut gelişmelere baktığımızda aslında böyle bir koşul meselesi bana göre bizi bağlayıcı bir koşul değil. Yeter ki onlar F-16'larla ilgili bizim teklifimize evet desinler, bize sıfır F-16'ları versinler. Zaten elimizdekilerin bakım onarımını biz şu anda yapabilecek güçteyiz. O konuda herhangi bir sıkıntımız yok. Ama tabii ki yedek parça noktasında bazı taleplerimiz var. Bunları da yerine getirmeye karar verdiler. Bir de Amerika'da kasım ayında ara seçimler var. Onlar da önemli. Kasım ara seçimleri ne getirir ne götürür bunları da göreceğiz. Orada cumhuriyetçilerin Senato'da daha ağır basacağı, Temsilciler Meclisi'nde de yine ağırlığı ele geçireceği istikametinde bilgiler geliyor.
"PUTİN'İN ÇOK FARKLI TEKLİFLERİ OLDU"
SORU: Rusya Devlet Başkanı Putin'le yaptığınız görüşmede Türkiye'nin Ukrayna savaşı konusunda arabuluculuk girişimleri hangi çerçevede ele alındı? Bu konuda sizden bir talep, yine Moskova'nın bu konuda Ankara'dan beklentileri şimdi özellikle bu dönemde ne yönde?
CEVAP: Şu an itibarıyla Sayın Putin'in bizim gayretlerimiz noktasındaki bakışı olumlu. Bundan dolayı hatta şükranlarını bildiriyor. Bize çok çok farklı bazı teklifleri oldu. Biz inşallah burada doğal gaz konusunda, Akkuyu meselesinde ve diğer konularda şu anda dayanışmamızı aynen sürdürüyoruz, sürdüreceğiz.
"BANA ALİYEV'İN SELAMINI GETİRDİ"
SORU: Ermenistan'la diplomatik açılım sürecine bağlı olarak Azerbaycan'ın bölgedeki taleplerine ilişkin özellikle Zengezur koridoru konusu var. Mayıs ayında bir anlaşma var. Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesini bekliyoruz ama Rusya'nın desteği ve teşviki hangi düzeyde? Rusya ile bu konuyu görüştünüz mü? Bu konuda Azerbaycan'ın talepleri sizce ne vakit somut karşılık bulacak?
CEVAP: Sayın Putin'in galiba önceki gün Sayın İlham Aliyev'le görüşmesi oldu. Hatta bana "Size İlham Aliyev'in de selamını getiriyorum" dedi. Aliyev'le görüşmesinde "Erdoğan'la da görüşeceğim" deyince Aliyev'in "benim de selamlarımı iletin" dediğini aktardı. Oradaki gelişmelerle ilgili ben İlham Bey'le de daha yeni görüştüm. Yaptığımız görüşmede de İlham Bey "Olumlu istikamette yürüyor" dedi. Biliyorsunuz Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Michel ve Paşinyan'la beraber üçlü bir araya geldiler. O görüşme de yine İlham Bey'in ifadesiyle olumlu geçti. O görüşmeden sonra biz İlham Bey'le ayrıca bir daha görüşmüştük. Aldığım bilgilere göre istikamet üzere gidiliyor ve yakında da inşallah o bölgeyi kapsayacak havalimanın da açılışı yapılacak.
"BATI'NIN NEREDEYSE TAMAMI TERÖRÜN KULUÇKA YUVASI OLMUŞ"
SORU: İsveç ve Finlandiya'nın NATO üyeliği konusunda şartlı bir durum olduğunu belirtmiştiniz. Dün, yeniden şartları yerine getirmek için gerekli adımları atmamaları halinde sürecin dondurulacağını belirttiniz. Hangi durumlarda dondurma sürecinin gerçekleşmesi bekleniyor?
CEVAP: Biz Finlandiya'ya da İsveç'e de NATO Genel Sekreteri'nin de yer aldığı masada şartlarımızı çok açık net söyledik. Gizli, saklı herhangi bir şey yok. Şartımız bu ülkelerin terör örgütlerinin faaliyet ve gösterilerini sonlandırması, ellerindeki teröristleri iade etmesi. Biliyorsunuz PKK/PYD/YPG ve FETÖ'yü terör örgütü olarak burada kayıtlara girdik. Bunları vereceksiniz dedik. Parlamentolarına varıncaya kadar bu terör örgütünü bunlar besliyorlar. Adeta kuluçka yuvası gibi. Böyle bir durum var. Şimdi bunlar bize verdikleri sözü yerine getirmedikleri takdirde bizim de bu işe olumlu bakmamız mümkün değil.
Diğer taraftan sağ olsun bizim muhalefet zaten elimizden bütün malzemeleri hemen kapıveriyor! Onlar dediler ki zaten biz bu işe fırsat vermeyiz. Bir defa Yunanistan'ın yeniden NATO'ya girmesinin önünü siz açtınız. Adamlar çıkmıştı, siz tekrar soktunuz içeri. Bunları halkımıza, hele gele gençlerimize anlatmamız lazım.
Şu anda maalesef terör noktasında hemen hemen İskandinav ülkelerinin tamamı bu işin kuluçkası. Norveç de böyle. Her ne kadar şu anda Sayın Genel Sekreter oralı olsa da ama maalesef onlar da öyle. En ilerisi Almanya, orada da öyle. Fransa, Hollanda, İskandinav ülkeleri, İngiltere, İtalya öyle. Hepsinde durum bu. Batı'nın şu anda bu konuda konuşacak aslında ne mecali ne hakkı var.
"TAHIL KORİDORUNDA BU HAFTA MUTABAKATI İMZALAMAK İSTİYORUZ"
SORU: Ukrayna'da savaş devam ediyor. Sizin de diplomasi trafiğiniz devam ediyor. Önce barış diplomasisiyle başlamıştı, şimdi gıda konusuna yönelik diplomasi yürütüyorsunuz. Barış diplomasisinde tarafları İstanbul'da buluşturmuştunuz. Sizin öncülüğünüzde bir araya gelmişlerdi. Gıda konusunda da sizin öncülüğünüzde İstanbul'da dörtlü zirve yapıldı. BM, Türkiye'nin rolünü çok destekliyor. Bir uzlaşıya da varıldığı açıklandı ama imza aşamasının bu hafta olacağı söylenmişti. Bu konuda imzalar ne zaman atılacak, süreç ve sistem nasıl işleyecek. Türkiye'nin bu sistemdeki rolü ne olacak?
CEVAP: Şu anda bizim rolümüz, ev sahibiyiz. Ev sahibi sıfatıyla bir arabuluculuğumuz var. Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden ihracı konusunda uzun süredir yoğun çalışma içerisindeyiz. Bu konuyu Sayın Putin ve Sayın Zelenski'yle müteaddit kereler görüştüm. Dışişleri ve Milli Savunma Bakanlıklarımız da kendi muhatapları nezdinde görüşmeler yürüttü. Neticede geçen hafta İstanbul'da yapılan teknik toplantıda BM planı çerçevesinde sürecin ana hatları üzerinde bir mutabakat oluştu. Artık bu hafta bu mutabakatı yazılı bir metne bağlamak istiyoruz. Önümüzdeki günlerde de planın uygulamaya başlamasını temenni ediyoruz. Süreç İstanbul'da kurulacak bir koordinasyon merkezinden yürütülecek. Burada ülkemizin yanı sıra, Rusya, Ukrayna ve BM'den yetkililer bulunacak. İlgili tüm tarafların güvenini haiz olan ülkemiz, kurumlararası bir yaklaşımla sürecin sağlıklı şekilde yürütülmesi için gerekli eşgüdümü yapacak. Küresel gıda güvenliği bakımından kritik önem arz eden bu hassas süreci nihayete erdirmek için yoğun gayretlerimiz devam ediyor.
